De Problemen met de Hoofdhalsband

Door Suzanne Clothier
Vertaling door Jan Tholhuijsen

Voordat je dit artikel leest moet je het basisconcept begrijpen dat hier gepresenteerd wordt: Hoofdhalsbanden dienen net zoals ALLE trainingsmiddelen zorgvuldig gebruikt te worden.

Waarom lezers soms geweldig kwaad op mij zijn, vanwege mijn uitspraken, begrijp ik absoluut niet. Ik wijs alleen op mogelijke problemen waaraan je moet denken. Wanneer je gecharmeerd bent van hoofdhalsbanden en ze functioneren. Geweldig! Maar zoals alle trainingsmiddelen zijn ze NIET geschikt voor iedere hond.  Menslievende trainers moeten zich bewust zijn van de nadelen en zorgvuldig de onaangename kanten bekijken van elk trainingsmiddel.

Daarnaast is in dit artikel de werkelijke boodschap: geen trainingsmiddel kan een sterke wederzijdse respectvolle relatie vervangen.

Aan de lijn trekken is niet respectvol en verwijst naar onderliggende problemen in de relatie die opgelost moeten worden.  Halsbanden of een andere stuk trainingsuitrusting kunnen een belangrijke steun zijn tijdens het oplossen van het werkelijke probleem.  Trekken is enkel een symptoom van dat echte probleem.  Schenk aandacht aan trainers zoals Turid Rugaas en wees je er bewust van dat het de relatie is, niet de trainingsuitrusting, die het mogelijk maakt om de vrijwillige medewerking van de hond te krijgen.

Veel trainers vragen me “Aan welke trainingsmiddelen geef jij de voorkeur?”  Mijn antwoord is altijd:  aan een respectvolle verbonden relatie, die gebaseerd is op vertrouwen, wederzijds respect, aandacht en empathie.  Daarbij gesteund door een gesphalsband of martingale halsband (vertaler : zie voor diverse soorten halsbanden: internet Wikipedia dog collar) en een riem voor de veiligheid van je hond. Iedere andere lijn of ander trainingsmiddel kan een tijdje gebruikt worden, terwijl je toewerkt naar een dergelijke relatie.

Lees zorgvuldig

Als het ware stroomopwaarts roeiend tegen de publieke opinie in, moet ik zeggen dat ik geen voorstander ben van hoofdhalsbanden van welk ontwerp dan ook; ofschoon ik ze met succes gebruikt heb.  Net zoals ik prikhalsbanden, verschillende niet-trekken tuigjes, slipkettingen gesphalsbanden, martingale halsbanden en zelfs elektronische halsbanden gebruikt heb.

Ik beschouw de keuze van een hoofdhalsband als trainingsuitrusting om verschillende redenen: weerstand, psychologisch effect en lichamelijke overwegingen, als laatste redmiddel.

Zoals ik reeds zei, laat ik er héél, héél duidelijk over zijn: de hoofdhalsband is gewoon een trainingsmiddel.  Ze is een keuze die wel of niet kan worden toegepast, afhankelijk van de individuele hond en de situatie.  En zoals ieder trainingsmiddel moeten halsbanden zorgvuldig gebruikt worden en moet men zich volledig bewust zijn van de mogelijke invloed op de hond zowel lichamelijk, geestelijk als emotioneel.

In mijn benadering van hondentraining probeer ik te bereiken dat de hond zich gedraagt als een bereidwillige partner.  In mijn gedrag, woorden en trainingsmiddelen probeer ik alles te vermijden dat weerstand oproept bij de hond.  Weerstand wordt vaak gevolgd door angst, onbehagen, wantrouwen en een verdedigende houding.  Geen van deze gevoelens wil ik bij een hond. Weerstand is niet bevorderlijk om iets te leren en ondersteunt de relatie tussen hond en mens niet. Ik beschouw weerstand als een communicatiemiddel.  Naar mijn idee moet de communicatie van de hond gerespecteerd worden en moet er naar geluisterd worden.  Waar ik weerstand tegenkom moet ik een andere manier zien te vinden om het probleem op te lossen.  Uit ervaring weet ik dat hoofdhalsbanden vaak weerstand.veroorzaken.

Vanuit een psychologisch standpunt is strijd en weerstand een normale reactie.  Zelfs wanneer de halsband niet veel strijd en weerstand oproept (Ik heb honden gezien die er zich niet erg druk over maakten, voordat ze er in berusten) kan het op de totale hond een onaangename invloed hebben.  Bij een clickercursus zag ik een bekende trainer werken met een lieftallig klein Labrador teefje.  Enthousiast en blij kwam ze de cursusruimte binnen, daarbij haar ongelukkig baasje meeslepend.  De arme hond had voor deze actie gekozen omdat ze trok (terzijde: alleen aangelijnde honden trekken.  Ik heb nog nooit een loslopende hond zien trekken!) Er zijn er twee voor nodig om het trekspelletje te doen en wat we zouden moeten doen zijn manieren verzinnen, om de baas te corrigeren die het trekken mogelijk maakt! Maar geen enkele keer sprak de trainer de bazin aan op haar verantwoordelijkheid voor dit probleemgedrag, namelijk:  trekken).

In ieder geval, de halsband ging om en de verandering bij deze hond was afschuwelijk.  Van alert, nieuwsgierig en gelukkig werd ze een heel gedrukte hond die erbij stond met de staart omlaag, kop naar beneden en met geen enkele belangstelling meer voor de trainer.  Kortom het resultaat was totale neerslachtigheid zoals die zich voordoet bij honden die niet snappen waarom ze gestraft worden.  Is dit goed?  De trainer scheen te denken dat de resultaten uitstekend waren.

Wanneer ik me met een dier bezig houd, wil ik niet dat de gevolgen negatief zijn.  Ik ben op geen enkele manier van plan om het dier te kleineren, maar eerder om zijn geest en aandacht te leiden.  Ik kan vragen om meer zelfbeheersing.  Ik kan het dier vragen om zich te concentreren. Ik kan het vragen bij me te komen.  Maar geen van deze dingen heb ik ooit op zo’n manier gedaan dat een hond de moed verloor en het licht in zijn ogen doofde.  Ik wil een hond die kalm, ontspannen en vol vertrouwen is.

De meest eenvoudige proef om te weten of de hoofdhalsband wel of geen algehele neerslachtige invloed op de hond heeft is deze: doe hem af. Fleurt de hond zichtbaar op?  Verandert zijn lichaamshouding? Keert het licht terug in zijn ogen? Ik praat nog niet over het plezier om eenvoudig vrij weg te kunnen rennen en te spelen.  Ik heb het over het verschil tussen de hond die aangelijnd is en een halsband draagt, maar geen hoofdhalsband ten opzichte van de hond die de hoofdhalsband draagt.  Wanneer er verschil is denk ik dat de trainer die dat ziet zich moet afvragen:  Waarom doe ik het dier dit aan?

Wanneer ik vertrouw op trainingsmiddelen die te letterlijk een kalmerende en remmende invloed op de hond hebben, dan ga ik waarschijnlijk té snel: de hond is té opgewonden om op dit niveau te kunnen werken.  Aan zijn opwinding moet wat gedaan worden, voordat ik hem iets anders begin te leren.  Veel trainingsmiddelen die gebruikt worden zijn nodig omdat de hond onder omstandigheden moet werken, waarvoor hij de vaardigheden nog niet bezit, of de bekwaamheid mist om helder te denken en zich passend te gedragen.  Wanneer we langzaam en zorgvuldig te werk gaan.  De hond erbij betrekken en hem na laten denken zal de noodzaak voor trainingsmiddelen snel verdwijnen.  Wanneer we de hond opjutten (of wanneer we nooit een gezonde werkrelatie met hem hebben opgebouwd) zullen we trainingsmiddelen nodig hebben.

Er kunnen geldige redenen zijn om dit trainingsmiddel te gebruiken:

  • bij een eigenaar die volledig de controle over zijn hond kwijt is en het middel tijdelijk gebruikt om de achterstand in de training op te lossen;
  • bij een agressief dier, waarbij het bittere noodzaak is om de hond in bedwang te houden om te voorkomen dat hij bijt (bij sommige hoofdhalsbanden kun je de snuitlus aanhalen en op die manier de bek sluiten);
  • bij een eigenaar met mobiliteit- of spierproblemen die van de hoofdhalsband afhankelijk is om de hond onder controle te houden;

Het hoeft helemaal niet nodig te zijn om dit middel te gebruiken, maar men gebruikt het tóch omdat het een rage is. De snelle controle over de hond die verkregen wordt, beschouwt men vaak als een geschikt alternatief voor training en een hechte relatie. Men moet zich in alle eerlijkheid afvragen: Waarom gebruik ik voor deze hond een hoofdhalsband ?

Ik veronderstel dat vele trainers voor hoofdhalsbanden kiezen omdat het gemakkelijker voor hen is. Zij kunnen, zonder er bij na te denken, een hond onder controle houden, wat ze anders niet kunnen (door gebrek aan training of relatieproblemen met de hond of beide). Ieder trainingsmiddel dat gebruikt wordt om training en een hechte, gezonde relatie te vervangen, is alleen maar een steuntje in de rug. Ieder trainingsmiddel en alle beloningen die je kent, kunnen gebruikt worden als ondersteuning, of het nu een gesphalsband, een hoofdhalsband, een elektrische halsband, een frisbee of een zak vol hotdogs is. Soms is ondersteuning nodig, maar het is geen levenslange oplossing.

Voorstanders van de hoofdhalsbanden beweren dat er geen verschil is met de halsters die gebruikt worden bij paarden.  Een ontwerp, dat al gebruikt wordt zolang mensen paarden onder controle proberen te krijgen.  Met een leven lang paardrijderskunst achter de rug kan ik de lezer verzekeren dat dit echt niet waar is.  Er is een duidelijk verschil in het effect van de halster en in de wijze waarop hij in de mond zit. Bij paarden zit de halster goed onder het lange, benige deel van de mond, ver weg van de ogen en niet vlak onder de oogrand.  Bij veel honden zit de neuslus van de hoofdhalsband net onder de binnenrand van de ogen.  Dit is een gevoelig gebied met veel zenuwen en een dunne huid die niet erg geschikt is voor stimulering of druk.  De opbouw van de kop van de hond leent zich niet werkelijk voor een halster, terwijl het hoofd van een paard zich er wel voor leent. Dus hebben mensen eeuwenlang halsbanden gebruikt voor honden en halsters voor dieren die er beter geschikt voor zijn.

Vanuit psychologisch perspectief is er nog een verschil tussen honden en paarden.  Bij honden is de psychologische invloed van het gebied van de snuit groot.  Moederhonden grijpen de ronddolende puppy’s vriendelijk bij de snuit (of afhankelijk van de leeftijd zelfs bij de hele kop). Veel van het begroetingsritueel van honden is gericht op de snuit.  Onderdanige dieren likken vaak de snuit of pakken vriendelijk de snuit vast van het dominante dier.  Snelle disciplinaire beetjes van de ene hond naar de andere zijn vaak gericht op de snuit van de overtreder.  Je hand over de brug van de hondenneus leggen is een heel betekenisvol communicatiemiddel.  Zou jij het doen bij een hond die je niet heel goed kent? Waarom niet ?

Er is een heel goede psychologische reden waarom zoveel honden die hoofdhalsbanden dragen er zo bedrukt uitzien, terwijl je dat bij paarden en vee niet ziet.  Paarden en vee gebruiken hun mond of de brug van hun neus niet op die manier. Je zult geen merrie haar veulen zien vastpakken bij de mond om hem te corrigeren.  Zij heeft andere manieren om met hem te communiceren.  Een halster is een fysieke hinder voor het paard. Ik moet echter het eerste paard nog zien dat er moedeloos uitzag door het dragen van een halster.  Wat ik het meest bij paarden en vee zag, was een reactie op het ongewone gevoel, net zoals een puppy een halsband vervelend vindt maar niet deprimerend.

Soms IS het algemeen onderdrukkend effect van de hoofdhalsband nuttig.  Daarom is de hoofdhalsband razend populair bij veel gedragsdeskundigen.  Zij proberen hiermee oplossingen te vinden voor moeilijke gedragsproblemen, waarbij de relatie tussen hond en mens behoorlijk scheef is gegroeid. Soms is de vaardigheid van de eigenaar om de kop van een hond in een bepaalde richting te brengen en zijn bek te sluiten (een eigenschap van sommige hoofdhalsbanden, zo niet van alle) doorslaggevend, om een hond met ernstige problemen in bedwang te houden. In zulke gevallen kies ik om die reden voor een hoofdhalsband en gebruik hem zorgvuldig.  Alles heeft vroeg of laat een doel.

Vanuit fysiek oogpunt is de hoofdhalsband waarschijnlijk het trainingsmiddel dat me het meest tegenstaat. De mogelijkheid om de hond te bezeren is eenvoudig te groot. Ik heb het niet over het knakken van de nek van de hond of het indrukken van zijn luchtpijp. Ik heb het over de schade aan het zachte weefsel en de schade aan de ruggegraat, speciaal aan de halswervels.  Op een groot aantal ADPT (Association of Pet Dog Trainers) congressen was ik in de gelegenheid om hele dagen naar trainers en hun honden te kijken. Veel honden droegen een hoofdhalsband.  Wat niet zo verwonderlijk is, omdat de APDT veel trainers aantrekt, die belang stellen in een menslievende en positieve benadering van het trainen.  De hoofdhalsbanden voldoen daaraan. Wat me met afschuw vervulde was het aantal mensen (bedenk dat dit professionele trainers zijn en oprechte hondenmensen) dat stopte bij een kraampje, terwijl hun hond verder liep tot het moment waarop hij aan het einde van de riem kwam en zijn kop naar een kant werd getrokken.  Terwijl ik dit keer op keer zag, begon ik te denken dat ik keek naar het te water laten van boten.  Net alsof de hefboomwerking en de kracht die vrijkomt door het gebruik van de hoofdhalsband niet meer invloed heeft op het voorwerp aan de einde van de riem, dan het heeft op een kano.

Niets in de fysieke bouw of in het zenuwstelsel van de hond bereidt hem voor op de kracht van een onverwachte, van buitenaf komende, zijwaartse en opwaartse beweging van de kop.  Terwijl zijn lichaam zich nog steeds in voorwaartse richting beweegt. (soms met grote snelheid!) Voor het paard is de hefboomwerking hetzelfde, maar er zijn belangrijke verschillen. De kracht is gericht naar de zijkant en naar beneden.  De nekspieren van het paard behoren tot de sterkste van zijn lichaam. Er is ook een aanzienlijk verschil in de kracht die kan worden uitgeoefend op de 450 kg. van een paard of de 
10 – 35 kg. van een hond.  Interessant is dat, wanneer er gewerkt wordt met jonge paarden, pony’s en miniatuurpaardjes, je er voor moet zorgen halsters te gebruiken die rekening houden met het verschil in hoogte. Trainers die kennis van zaken hebben passen geen kracht opwaarts en zijwaarts toe, maar draaien het hoofd van het dier op gelijkblijvende hoogte, zoals ze ook zouden doen bij grotere paarden.

Ik heb mensen de zijwaartse beweging van kop en nek horen verdedigen, door te vertellen dat dit tot het wezen van een roofdier behoort.  Dat honden die de mouw vastgrijpen bij pakwerk of schapen drijven of een rendier onderuithalen hetzelfde ervaren, maar dan zelfs met grotere snelheid en met grotere kracht.  Dit is waar, maar een belangrijk detail wordt vergeten. Een detail dat je kunt vinden in bijna alle fysiologie handboeken.  Signalen van de hersenen dienen ervoor om lichaam en geest voor te bereiden op een toekomstige taak.  Globaal gezegd: zulke signalen helpen de spieren “te verstrakken” als voorbereiding op de te verwachten schok/kracht.  Misschien heb je het zelf wel eens ervaren wanneer je op de trap naar boven of naar beneden liep.  Wanneer je je misrekent hebt en er een trede meer of minder is dan je had verwacht, krijg je bij iedere stap in de lege ruimte, waar je hersenen stevige grond hadden voorzien, een gemene opdonder Ook bij het naar beneden lopen kom je hard neer op de plek, waar je hersenen je hadden voorbereid op een volgende trede naar beneden.  Deze voorbereiding van de hersenen helpen om het lichaam te beschermen.  Het maakt ruw spelen en werken mogelijk.

Honden die met plezier boven op elkaar springen bezeren zich of hun speelkameraad slechts zelden.  Honden die aan een kant blind zijn en onverwachts besprongen worden raken vaak gewond.Niets in hun hersenen bereidt hun lichaam voor op de komende schok.  Wanneer een hond op ons afstormt om te spelen, bereiden onze beide lichamen ons voor op de komende gevolgen.  Wanneer een hond ons verrast, kunnen we gewond raken; onze spieren waren er niet op voorbereid.  Wanneer je een hoofdhalsband gebruikt gaan de hersenen en het lichaam van de hond ervan uit dat hij verder door kan lopen. Iedere keer wanneer de halsband wordt gebruikt om de hond om te laten draaien (tenzij tevoren tekens zijn gegeven, zoals met de vingertoppen het geluid “knip”maken. Wat in principe de hond “vraagt”om zich om te draaien) is er geen waarschuwing naar het lichaam van de hond.  Hoe groter de kracht is die gebruikt wordt om de hond te laten omdraaien of hoe groter de snelheid van de hond is, hoe intenser de schok.

Stel je voor dat jij aan het wandelen was met een soortgelijk apparaat op je hoofd.  Hoe zou het voelen wanneer je hoofd zonder enige waarschuwing scherp opzij getrokken werd? Hoe zou het zijn als je hard liep? Het is niet moeilijk om je voor te stellen hoe pijnlijk dat is. (En bedenk wat je misschien beschouwt als vermenselijken van de hond: de lichamelijk reacties van ons en van hem zijn vrijwel gelijk). Er is een goede reden dat een van de ernstigste straffen bij American football (vertaler: soort rugby) wordt toegepast voor het “gezicht bedekken”.  Dit betekent dat een speler het gezichtsmasker van een andere lopende speler vastpakt.  Ernstige verwondingen en zelfs de dood kunnen daarvan het gevolg zijn. Het is niet erg verrassend dat tijdens mijn cursussen, wanneer ik voorstanders van de hoofdhalsband vroeg er zelf een om te doen en mij toe te staan de “verrassing” te demonstreren die veel honden beleven wanneer aan hun kop getrokken wordt, NIEMAND zich ooit vrijwillig heeft gemeld.  Niet één keer, hoewel gedurende de jaren meer mensen dan ik kan tellen welwillend een prikhalsband om hun nek en blote armen hebben gedaan.

Wat doe je wanneer je lichte tekens krijgt die je vragen om een bepaalde kant op te draaien?  Je hersenen zouden de tijd krijgen om je lichaam voor te bereiden om zich te beschermen.  Maar wanneer jullie beiden in staat en bereid zijn op lichte signalen te reageren, waarom zou je dan een hoofdhalsband nodig hebben? Waarom kon iemand je niet leren om te reageren op lichte, zachte signalen met een gesphalsband om? Een dier leren om te reageren op zachte, kleine signalen noemen we trainen en kost tijd, doorzetting en hanteren van inzicht en kennis.

Ondanks hun populariteit hebben hoofdhalsbanden naar mijn mening veel nadelen en bieden veel mogelijkheden voor pijn en ongemak. (Ik ga niet verwijzen naar de lange termijn gevolgen van zulke pijnigingen van het zachte weefsel van de nek.  Alleen dat het uiteindelijke resultaat van een herhaalde pijniging van het zachte weefsel een functieverstoring tot gevolg heeft).  Het verzet dat bij het gebruik van de halsband ontstaat, is vaak het gevolg van de problemen die al sluimerden voordat de halsband nodig werd! In sommige situaties kunnen hoofdhalsbanden een juiste keuze zijn.  Zij moeten echter beschouwd worden als een tijdelijke oplossing, niet als een levenslange oplossing.  Wat ik tracht te bereiken bij het werken met een hond is vrijwillige medewerking en een kalme geest die geen weerstand biedt. Ik gebruik daarvoor alleen middelen die nodig zijn om op een heldere en duidelijke manier met de hond communiceren.  Dat zijn andere middelen dan de hoofdhalsband, die veel beter werken.

Veel trainers vinden hoofdhalsbanden nuttige trainingsmiddelen en voelen zich op hun gemak bij deze menslievende keuze.  Dit artikel is geen poging om de hoofdhalsbanden als nuttige trainingsmiddelen te veroordelen.  Het is wel een poging om trainers en bazen ermee te laten stoppen en werkelijk te laten kijken naar de onaangename gevolgen van het gebruik van een hoofdhalsband.  Hun bewust te laten worden van de potentiële gevaren en hun op een verstandige manier trainingsmiddelen te laten kiezen.